Komenda Powiatowa

Informacja dotycząca Barszczu Sosnkowskiego

Sprawy związane z regulacją występowania obcych gatunków inwazyjnych, w tym. barszczu Sosnowskiego leżą w kompetencjach Ministra Środowiska – do zakresu działania tego Ministra należy bowiem ochrona przyrody, mająca na celu w szczególności utrzymanie procesów ekologicznych i stabilności ekosystemów, zachowanie różnorodności biologicznej, zapewnienie ciągłości istnienia gatunków roślin, zwierząt i grzybów, wraz z ich siedliskami, a także utrzymanie lub przywrócenie do właściwego stanu siedlisk przyrodniczych. Zapobieganie wprowadzaniu, kontrolowanie i niszczenie obcych gatunków jest zalecane przez Konwencję o różnorodności biologicznej sporządzoną w Rio de Janeiro dnia 5 czerwca 1992 r. (Dz. U. z 2002 r. Nr 184, poz. 1532), której postanowienia w tym zakresie zostały przeniesione częściowo do prawa krajowego przepisami ustawy z dnia 16 kwietnia 2004 r. o ochronie przyrody (Dz. U. Nr 92, poz. 880, z późn. zm.) – zgodnie z art. 120 ust. 1 ustawy zabrania się wprowadzania do środowiska przyrodniczego oraz przemieszczania w tym środowisku gatunków obcych roślin, zwierząt lub grzybów. Ponadto barszcz Sosnowskiego został wymieniony w załączniku do rozporządzenia Ministra Środowiska z dnia 9 września 2011 r. w sprawie listy roślin i zwierząt gatunków obcych, które w przypadku uwolnienia do środowiska przyrodniczego mogą zagrozić gatunkom rodzimym lub siedliskom przyrodniczym (Dz. U. Nr 210, poz. 1260).

Zgodnie z art. 6 ust. 1 ustawy z dnia 18 grudnia 2003 r. o ochronie roślin (Dz. U. z 2004 r. Nr 11, poz. 94, z późn. zm.) obowiązkowi zwalczania podlegają organizmy kwarantannowe, przez które rozumie się organizmy szkodliwe szczególnie groźne, dotychczas niewystępujące na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej lub których występowanie nie jest szeroko rozpowszechnione. Wykaz organizmów kwarantannowych określono w załącznikach do rozporządzenia Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi z dnia 21 lutego 2008 r. w sprawie zapobiegania wprowadzaniu i rozprzestrzenianiu się organizmów kwarantannowych (Dz. U. Nr 46, poz. 272, z późn. zm.). Warto przy tym podkreślić, że wykaz organizmów kwarantannowych jest jednolity dla wszystkich państw członkowskich Unii Europejskiej i został określony w załącznikach do dyrektywy Rady 2000/29/WE z dnia 8 maja 2000 r. w sprawie środków ochronnych przed wprowadzaniem do Wspólnoty organizmów szkodliwych dla roślin lub produktów roślinnych i przed ich rozprzestrzenianiem się we Wspólnocie (Dz. Urz. WE L 169 z 10.7.2000, str. 1, z późn. zm., Dz. Urz. UE Polskie wydanie specjalne rozdz. 3, t. 29, str. 258, z późn. zm.), której postanowienia wdraża do prawa polskiego przywołane wcześniej rozporządzenie.

Biorąc pod uwagę znikomą szkodliwość dla upraw rolniczych barszczu Sosnowskiego, preferującego stanowiska ruderalne, nie można go zaliczyć do organizmów kwarantannowych w rozumieniu przepisów ustawy o ochronie roślin. Fakt ten natomiast wyklucza możliwość wydania rozporządzenia w sprawie szczegółowych sposobów postępowania przy zwalczaniu i zapobieganiu rozprzestrzeniania się Heracleum sosnowskyi na podstawie art. 10 ust. 1 ustawy o ochronie roślin, bowiem upoważnienie to odnosi się do organizmów kwarantannowych.

Mając na uwadze powyższe należy stwierdzić, że wojewódzki inspektor ochrony roślin i nasiennictwa nie ma podstawy prawnej dla nakazania właścicielowi gruntów, na których występuje barszcz Sosnowskiego, podejmowania jakichkolwiek działań mających na celu jego zwalczenie. Jednak możliwe jest zastosowanie przepisów ustawy o ochronie roślin, regulujących sprawy związane z występowaniem organizmów niekwarantannowych. Zgodnie z art. 4 tej ustawy, w przypadku wystąpienia organizmu niekwarantowego wojewódzki inspektor ocenia stopień zagrożenia roślin, produktów roślinnych lub przedmiotów przez ten organizm, a także informuje zainteresowane podmioty o sposobach i terminach zwalczania tego organizmu, a one podejmują dobrowolnie odpowiednie działania. W oddziałach terenowych Państwowej Inspekcji Ochrony Roślin i Nasiennictwa można uzyskać informację o możliwych sposobach zwalczania barszczu Sosnowskiego oraz ulotkę informacyjną dotyczącą tej rośliny.

Natomiast regulacje zamieszczone w ustawie z dnia 3 lutego 1995 r. o ochronie gruntów rolnych i leśnych (Dz. U. z 2004 r. Nr 121, poz. 1266, z późn. zm.) dają podstawę do ochrony jakościowej gruntów, która między innymi zgodnie z dyspozycją art. 3 ust. 1 pkt 2 ustawy polega na zapobieganiu procesom degradacji i dewastacji gruntów rolnych oraz szkodom w produkcji rolniczej, powstającym wskutek działalności nierolniczej i ruchów masowych ziemi.

Stosownie do art. 4 pkt 16 i 17 ustawy o ochronie gruntów rolnych i leśnych przez grunty zdegradowane rozumie się grunty, których rolnicza lub leśna wartość użytkowa zmalała, w szczególności w wyniku pogorszenia się warunków przyrodniczych albo wskutek zmian środowiska oraz działalności przemysłowej, a także wadliwej działalności rolniczej. Natomiast przez grunty zdewastowane rozumie się grunty, które utraciły całkowicie wartość użytkową w wyniku przyczyn, o których mowa wyżej.

Kolejne unormowania prawne, odnoszące się do omawianego zagadnienia, ustawodawca zawarł w rozdziale 4 ustawy o ochronie gruntów rolnych i leśnych, w którym uregulowana jest kwestia zapobiegania degradacji gruntów, i tak zgodnie z art. 15 ust. 1 – właściciel gruntów stanowiących użytki rolne oraz gruntów zrekultywowanych na cele rolne jest obowiązany do przeciwdziałania degradacji gleb, w tym szczególnie erozji i ruchom masowym ziemi.

Oznacza to, że przewidziany w tym przepisie obowiązek przeciwdziałania degradacji gleb jest obowiązkiem płynącym z mocy samego prawa i obciąża właścicieli gruntów.

Ustawodawca w art. 15 ust. 1 wymienił dwie podstawowe formy degradacji gleby: erozje i ruchy masowe ziemi, posługując się zwrotem „w tym szczególnie”, wskazał jednak, że wyliczenie to nie jest pełne, dlatego też, należy posiłkowo korzystać także z innych źródeł odnoszących się do tego pojęcia i tak np. w naukach rolniczych przez degradację gleby rozumie się pogorszenie którejkolwiek funkcji gleby w ekosystemie wskutek czynników naturalnych lub antropogenicznych, które powodują zmniejszenie jej żyzności wywołane pogorszeniem właściwości fizycznych, chemicznych i biologicznych, ważnych dla życia i rozwoju roślin. W bardziej szczegółowym ujęciu, degradacja gleby oznacza pogorszenie właściwości gleby spowodowane erozją, zaburzeniem stosunków wodnych, dewastacją gleb, niewłaściwymi zabiegami agrotechnicznymi, skażeniem gleb różnymi substancjami itp. Podstawowym objawem degradacji jest przede wszystkim: pogorszenie się struktury gleby, zmniejszenie zawartości próchnicy i zniszczenie kompleksu sorpcyjnego gleby. W tej kwestii wypowiedział się miedzy innymi prof. Wojciech Radecki w „Komentarzu do ustawy o ochronie gruntów rolnych i leśnych, stan prawny na dzień 1 stycznia 2009 r.”, wskazując na taką interpretację przepisu.

W przypadku gdy degradacja gruntów nie jest związana z erozją i masowymi ruchami ziemi, zgodnie z art. 15 ust. 5 ustawy o ochronie gruntów rolnych i leśnych – w razie wystąpienia z winy właściciela innych form degradacji gruntów, o których mowa w ust. 1, wójt, w drodze decyzji, nakazuje właścicielowi gruntów wykonanie w określonym terminie odpowiednich zabiegów. Jeżeli decyzja nie została wykonana, wójt zleca wykonanie zastępcze tych zabiegów na koszt właściciela gruntów, wykorzystując do czasu zwrotu kosztów wykonania zastępczego środki budżetu województwa, o których mowa w art. 22b ust.1 wskazanej ustawy.

Z przepisu tego wynika, że ustawodawca przewidział taką sytuację, w której wójt zobowiązany jest wydać decyzję administracyjną – w przypadku gdy wystąpiły inne formy degradacji gruntów niż erozja bądź ruchy masowe ziemi.

Organ wydający decyzję powinien nakazać wykonanie odpowiednich zabiegów i określenie terminu ich wykonania. Od decyzji właścicielowi przysługuje odwołanie do samorządowego kolegium odwoławczego, a decyzja ostateczna może być zaskarżona do wojewódzkiego sądu administracyjnego. W przypadku niewykonania  wskazanych w decyzji wójta, burmistrza albo prezydenta miasta zabiegów, organ zobowiązany jest zlecić wykonanie zastępcze tych zabiegów na koszt właściciela gruntów, wykorzystując środki budżetu województwa do czasu zwrotu kosztów przez właściciela. Jeżeli właściciel nie zapłaci tych kosztów dobrowolnie, ściąga się je w trybie przepisów ustawy z dnia 17 czerwca 1966 r. o postępowaniu egzekucyjnym w administracji (Dz. U. z 2005 r. Nr 229, poz. 1954, z późn. zm.).

Rozprzestrzenianie się na terenie Polski barszczu Sosnowskiego trzeba rozpatrywać w kategorii zwalczania chwastów i pogorszenia wartości użytkowej gruntów rolnych wskutek braku stosowania podstawowych zabiegów agrotechnicznych, w tym mechanicznego i chemicznego zwalczania chwastów. Jednocześnie należy wyjaśnić, że z uwagi na to, że przyczyny degradacji i dewastacji stanowią „katalog” otwarty – nie można wymienić wszystkich przyczyn, ustawodawca określił tylko ogólne założenia, uznając, że wskazywanie przykładów w tym np. wskutek zachwaszczenia barszczem Sosnowskiego, spowodowałby zamknięcie tego „katalogu”.

W związku z powyższym, w przypadku gdy organ właściwy w sprawach ochrony gruntów rolnych wymieniony w art. 5 ust. 1 ustawy o ochronie gruntów rolnych i leśnych uzna, że wystąpiła inna forma degradacji gruntów, o których mowa w ust. 1, w tym przypadku z uwagi na zachwaszczenie gruntów, powinien przekazać przedmiotową sprawę do wójta, który zobowiązany jest rozpoznać sprawę i wydać decyzję administracyjną.

Powyższe założenia i regulacje dotyczące problematyki degradacji gruntów zawarte w przepisach ustawy o ochronie gruntów rolnych i leśnych, które zostały wyjaśnione w kontekście omawianej sprawy, wskazują, że egzekwowanie obowiązku zwalczania chwastów należy do organu właściwego, którym jest miejscowo wójt, burmistrz albo prezydent miasta i obecnie nie ma potrzeby nowelizowania tej ustawy w tym zakresie.

 

Informacja opracowana na podstawie materiałów przesłanych przez MRiRW.

Print Friendly, PDF & Email